Ashoka, herkesin fark yaratabileceği, değişimi başlatabileceği bir dünya vizyonuyla çalışmalarına yön veriyor. Herkesin fark yaratabileceği bir dünyanın zeminini hazırlamak için bireylerin desteklenmesi birincil önemde ve bu desteğin de hayatın erken yıllarında başlaması gerekiyor. Çocukların değişimi başlatmak için inisiyatif alması, empati, ekip çalışması, liderlik ve yaratıcı problem çözme becerileriyle donatılması zorunlu. Bu beceriler son yıllarda sadece Ashoka’nın değil uluslararası örgütlerin de gündeminde geniş bir yer tutuyor. Dünya Ekonomik Forumu 2020 yılı itibarıyla eğitimde problem çözme, eleştirel düşünme, yaratıcılık, işbirliği, duygusal zekâ ve sorumluluk-karar alma becerilerinin yer bulması gerektiğini vurguluyor[1]; OECD Education 2030 programında sosyal ve duygusal becerilere yer veriyor.[2] Bu nedenle, çocukların donanımlı kılınmasının gerek okulda gerekse evdeki öğrenme süreçlerinde desteklenmesi çalışmalarımızın temelini oluşturuyor. Ebeveynlerin bu becerileri nasıl tanımladıkları, kendi çocuklarıyla bu becerileri nasıl pratik ettikleri konusundaki merakımız bizi geçtiğimiz yıl Eylül-Kasım aylarında ebeveynlerle görüşmeye yönlendirdi. Ashoka paydaşları ve destekçilerinden, ÇimenEv ve Türkiye Eğitim Gönüllüleri Vakfı (TEGV) Van Muradiye Öğrenim Birimi’nden 21 ebeveynle sohbet gerçekleştirdik ve Başka Bir Okul Mümkün Derneği’nin Muğla/ Köyceğiz’de yürüttüğü “Çocuklar için Önce Öğretmen” projesi faydalanıcılarından 150’den fazla ebeveynle temasta bulunduk. Bu yazının ilerleyen bölümlerinde sizlerle paylaşacağımız alıntılar, çeşitli coğrafya ve kültürlerden ebeveynlerle gerçekleştirdiğimiz buluşmalardan süzülerek sizlerle buluşuyor. Çocuk ve gençleri hayal etmeye, zorlukları çözmeye ve yaşamlarına ortak iyi doğrultusunda bir amaç bulmaya teşvik etmek için etkili çıkış noktaları bulmamız gerekiyor. Çocuklarının yaşamındaki kritik rolleri dolayısıyla ebeveynleri desteklemek bizce bu çıkış yollarından biri. Eğer ebeveynler ‘herkesin fark yaratabileceği bir dünya’ vizyonuna inanırlarsa, çocuklarını değişim dolu dünyaya hazır edecek becerilerle destekleyeceklerdir. Çeşitli coğrafi bölgelerden ve sosyal sınıflardan ebeveyn gruplarıyla yaptığımız sohbetler de gösteriyor ki; çocuklarının iyi ilişkiler geliştirmesi, inisiyatif alması ve sorumluluk sahibi bireyler olması ebeveynler için önemli. Her ebeveyn çocuğunun başarılı ve mutlu olmasını istiyor. Çeşitli coğrafi bölgelerden ve sosyal sınıflardan ebeveyn gruplarıyla yaptığımız sohbetlerde de gördük ki çocuklarının iyi ilişkiler geliştirmesi, inisiyatif alması ve sorumluluk sahibi bireyler olması ebeveynler için de önemli. Başka Bir Okul Mümkün Derneği ile Muğla/ Köyceğiz’de beş devlet okulunda yürüttüğümüz çalışmada 150’den fazla ebeveyne ‘ebeveynlerin çocuğa kazandırması gereken becerileri’ sorduk. Öne çıkan üç kavram doğruluk, saygı ve sevgi oldu. Çocuklar da ebeveynler de “iyi öğretmen”i benzer şekilde tanımlıyor. Aynı grupla iyi öğretmeni nasıl tanımladıklarını da konuştuk. Ebeveynlerin ‘iyi öğretmen’ algısında akademik başarı ya da disiplin neredeyse son sıralarda gelirken; sabır, şefkat, iletişim, sevgi, güler yüz, hoşgörü, saygı, samimiyet, anlayışlı olma ve eşitlik telaffuz edilen beklentiler arasındaydı. Nitekim ebeveynlerin bu bakış açısını destekler şekilde öğrenciler de ileriki yıllarda öğretmenlerini bu ve buna benzer özellikleriyle hatırlıyorlar.[3] Kimse çocuğunun daha rekabetçi, daha hırslı ya da ‘en başarılı’ olmasını dile getirmiyor. Ancak biliyoruz ki, akademik başarı gerek çocuğun eğitim yaşamında gerekse çocuğumuzla kurduğumuz ilişkide beklentilerimizin çok ötesinde bir alan kaplıyor. Ebeveynlerin beklentileri böyleyken, eriştiğimiz öğretmenlerle yaptığımız görüşmeler sonucunda söyleyebiliriz ki, öğretmenlerin beklentileri de farklı değil. Çocuğum geri kalacak korkusu bu becerilerin ikinci planda kalmasına neden oluyor… O zaman sorumuz şu: "Ne oluyor da iş gerçekliğe gelince bu beceriler geri planda kalabiliyor?" Ebeveynlerle yaptığımız görüşmelerde çarpıcı bir nokta daha ortaya çıktı: Kendi çocuklarının geride ve eksik kalması ya da ebeveynliklerinin yetersiz olduğuyla ilgili içsel ya da öğretilmiş bir korku. Bu nokta çarpıcı olduğu kadar sorumuzun yanıtına da ışık tutuyor olabilir. Görüştüğümüz ebeveynler, çocuklarının problem çözme becerisini ideal senaryoda desteklerken, pratikte çocukların kendi sorunlarına yaratıcı ve kalıcı çözüm üretmeleri için gerekli alanı açmaktan çekiniyorlar. Benzer şekilde, bir beceri olarak empatiyi önemserken, topluluk içinde çocuğun duygularını ifade etmesinin ‘zayıflık’ olduğunu düşünüyorlar. Ya da kendimize benzer kişilere empati göstermenin önemli olduğunu söylerken, kendimizden farklı olana karşı empati göstermeyi o kadar da önemsemiyorlar. Bireysel olarak değerine inanılmasına rağmen, bu beceriler, sistem ve toplum yeterince benimsemediği, öne çıkartmadığı ya da akademik başarı kadar takdir etmediği için gündelik yaşamda ikinci plana itiliyor olabilir mi? Bu düşüncenin ardında yukarıda sözünü ettiğimiz korkular yatıyor olabilir mi? Yaptığımız görüşmelerde aktarılan şu görüşlere bakılırsa cevap, evet: ‘Senin çocuğa vermeye çalıştığınla toplumun vermeye çalıştığı arasındaki mesafe açıldıkça zorlanıyorsun.’ (Anne); ‘Türkiye’de iş alanı çok az, rakibin çok, empati, hoşgörü daha arka planda kalıyor… Biz dershaneye gönderdik, yarış atı gibi…’(Anne); ‘Hoşgörü ve empati 1–2–3–4. sınıflarda, sonrası zaten bir maraton…’(Anne). Sizi de Fark Yaratan Ebeveynlik Hareketine katılmaya davet ediyoruz Biz 2018 Mayıs’ından bu yana, bu becerilerin hem ebeveynler hem de eğitimciler ve çocukların öğrenme süreçlerinden sorumlu olanlar tarafından yaşama geçirilmesi için Fark Yaratan Ebeveynlik Projesi’ni yaşama geçiriyoruz. Bu çerçevede, yukarıda sorduğumuz soruları, bir ebeveyn ya da bir bakım veren olarak kendinize sormanızı öneriyor; fark yaratan ebeveynlik hareketine katılarak evinizde, toplumsal yaşamda, işyerinizde, okulda bu becerilerin çocuklar tarafından deneyimlenmesi için talepkâr olmaya davet ediyoruz! Çocuklar için Ashoka ile ilgili bilgi için web sitemizi ziyaret edebilir, Fark Yaratan Ebeveynlik projesini ile daha fazla bilgi için ise Instagram hesabımızı takip edebilirsiniz. ----- [1] Dünya Ekonomik Forumu, What are the 21st century skills every student needs? https://www.weforum.org/agenda/2016/03/21st-century-skills-future-jobs-students/ [2]Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD), Eğitim 2030 Görüş Belgesi, Nisan 2018 http://www.oecd.org/education/2030/E2030%20Position%20Paper%20(05.04.2018).pdf [3]https://www.edutopia.org/discussion/what-students-remember-most-about-teachers